Ra mắt bạn đọc lần đầu vào năm 1968, quyển tiểu thuyết Cây Cam Ngọt Của Tôi đã với cốt truyện xoay quanh cuộc sống của nhà văn JOSÉ MAURO DE VASCONCELOS và những cú sốc mà ông đã phải chịu trong thời thơ ấu.
Giới thiệu sơ lược
Bằng ngôn ngữ chất phác giản dị và gần gũi với bạn đọc, Cây Cam Ngọt Của Tôi đã được các trường tiểu học ở Brazil đưa vào giảng dạy. Đây cũng là một trong số ít những tác phẩm bán chạy nhất trong lịch sử văn học Brazil chỉ trong thời gian ngắn. Sau khi xuất bản vài tháng cuốn sách đã bán được 217.000 bản.
Đến năm 1970 tiểu thuyết Cây Cam Ngọt Của Tôi đã được chuyển thể thành phim truyền hình tại Brazil. Đến tháng 3 năm 2017, quyển tiểu thuyết này lại một lần nữa được đạo diễn Marcos Bernstein dựng thành phim.
Tóm tắt Cây Cam Ngọt Của Tôi
Cây Cam Ngọt Của Tôi bắt đầu cùng với lời đề tặng đặc biệt của tác giả “Tưởng nhớ em trai Luis (Vua Luis) và chị gái Gloria của tôi. Luis đã từ bỏ cuộc sống ở tuổi hai mươi và Gloria cũng đã làm thế ở tuổi hai mươi tư, vì nghĩ rằng cuộc đời này không đáng sống”. Bắt đầu như thế, quyển tiểu thuyết bắt đầu dẫn người đọc đến với hành trình đi tìm câu trả lời cho câu hỏi “Cuộc đời có đáng sống không?“
Cốt truyện chính xoay quanh cuộc sống của cậu bé 5 tuổi Zeze, một cậu bé được sinh ra trong một gia đình nghèo và đông con. Như những cậu bé cùng lứa tuổi, Zeze có đủ những tính cách như thông minh, hoạt bát và tinh nghịch. Nhưng đồng thời cậu cũng có sự già dặn, suy nghĩ phức tạp hơn nhiều so với những đứa trẻ 5 tuổi khác.
Vì không được gần gũi nhiều với bố mẹ, những người dành phần lớn thời gian để đi làm và chỉ trở về vào buổi tối. Cậu bé đã bày ra đủ các trò, kể cả những trò chơi khăm bạn bè hay hàng xóm, vì vậy nhiều người nghĩ cậu là một đứa trẻ hư. Ngoại trừ người chị gái Gloria, người luôn bảo vệ cậu bé.
Bên cạnh chị gái, Zeze cũng có một người đồng hành trong những trò chơi của mình, đó là em trai Luis. Dưới cái nhìn ngây thơ của Zeze và Luis, khoảng sân sau với chuồng gà, mương nước đã trở thành một sở thú nhỏ hay thậm chí là rừng rậm Amazon hay châu Phi. Tuy rằng không được đi đây đó nhưng bằng trí tưởng tượng và sự tinh nghịch cả thế giới như hiện ra trước mặt hai anh em.
Cây cam ngọt, người bạn đồng hành của Zeze xuất hiện khi cậu bé chuyển nhà cùng gia đình. Ban đầu cậu bỏ qua nó vì cái cây còn quá nhỏ để có thể trèo lên. Nhưng sau đó Zeze phát hiện rằng cậu thực sự có thể giao tiếp, kể chuyện hay tâm sự với cây cam ở khoảng sân sau nhà. Từ đó cây cam trở thành người bạn đặc biệt của Zeze.
Nhiều người đã xót xa khi chứng kiến cậu bé Zeze phải chịu những trận đòn roi, thứ ngôn ngữ duy nhất mà người nhà dùng để giao tiếp với cậu bé. Có lẽ vì như thế mà Zeze đã trưởng thành và hiểu chuyện đến mức đau lòng. Thậm chí có những lúc cậu bé đã từng nghĩ đến chuyện kết thúc cuộc đời mình, chấm dứt chuỗi ngày đau khổ với những trận đòn roi vô lý.
Nhưng may mắn thay, một ngày nọ, Zeze gặp được ông bác, người đã cho cậu bé được biết thế nào là tình yêu, sự ấm áp mà gia đình mang lại. Chi tiết hơn mình nghĩ các bạn nên từng bước khám phá sau cái nền bất hạnh cuộc sống được tác giả khéo léo diễn đạt bằng cách đọc nó.
Đánh giá – Cảm nhận
Khi còn bé, có lẽ ai cũng đã có một thế giới riêng để bảo vệ, đó có thể là một cái cây, một con chó bông hay là một chú mèo mướp… Đối với đứa trẻ, thế giới của chúng có linh hồn và có thể nghe hiểu những điều mà chúng kể. Nhưng nhiều người lớn dường như đã quên điều đó, họ gạt đi, áp đặt suy nghĩ của mình lên đứa trẻ với suy nghĩ mình đang làm điều đúng đắn.
Sau khi đọc xong, mình cứ suy nghĩ mãi về việc chọn hình ảnh cây cam của tác giả, liệu ông có muốn gửi gắm gì thêm thông qua hình ảnh cây cam không. Bởi đây không phải là loại cây tự nhiên mà là một loài được lai từ quýt và bưởi. Phải chăng cậu bé Zeze cũng vậy, cậu ấy không phải là một đứa trẻ đơn thuần mà là sự lai tạp giữa suy nghĩ của người lớn và tính cách trẻ con.
Điều này được thể hiện rõ khi một cậu bé 5 tuổi lại có thể tự nói với bản thân “Chúa Hài Đồng chỉ thích người giàu thôi!” Chúa không để ý đến những đứa trẻ nghèo như nó đâu. Thật vậy, không một đứa trẻ nào mà phải nhịn đói trong ngày Lễ Giáng Sinh. Đi lang thang lau giày để kiếm tiền mua gói thuốc lá đắt nhất tặng cho cha, người đang chết dần chết mòn trong nhà vì thất nghiệp.
Khi đọc Cây Cam Ngọt Của Tôi, trong đầu mình thường xuất hiện hai luồng suy nghĩ. Một luồng suy nghĩ sống trong tuổi thơ, luồng còn lại sống dưới tư cách một người đàn ông trưởng thành có trách nhiệm. Thật đau xót khi nghe một đứa trẻ thốt lên nức nở “Giá mà con chưa từng được sinh ra”. Đó là điều mà không có bậc cha mẹ nào dạy con mình cả. Chính cuộc sống khắc nghiệt đã dạy cho cậu bé suy nghĩ đó. cuộc sống. Nhưng may thay dù mọi người đều cố gắng gieo vào đầu cậu là một con quỷ, nhưng bằng một cách nào đó cậu bé ấy luôn tỏa sáng.
“Đừng khóc, con trai,nếu con cứ dễ xúc động như thế này thì trong cuộc đời con sẽ còn phải khóc nhiều lắm đấy”
Có người bạn nói với mình rằng Cây Cam Ngọt Của Tôi có một cái kết được Nhã Nam thổi phồng hơi quá. Tuy nhiên cá nhân mình thấy Cây Cam Ngọt Của Tôi còn ngọt ngào hơn Nhà Giả Kim, cái kết không hoàn mỹ có lẽ là cái kết đẹp nhất. Khi người bạn đồng hành và cây cam bước ra khỏi cuộc đời Zeze cũng là lúc cậu có một tương lai tươi sáng hơn. Cậu có công việc ổn định, có lẽ cậu cũng được đối xử dịu dàng và ân cần hơn, thứ mà cậu xứng đáng được nhận.
Những trích dẫn hay trong Cây Cam Ngọt Của Tôi
“Mẹ ơi, đáng lẽ con không nên được sinh ra trên đời này.
Ai đã ở trên đời, thì tức là người đó xứng đáng được sinh ra con ạ. Con cũng thế.”
“Tại sao người ta lại nói cho bọn trẻ biết nhiều chuyện như vậy trong khi chúng còn bé như thế? Ông Bố yêu quý của cháu, sự thực là người ta đã cho cháu biết mọi chuyện quá sớm.”
“Vị chua chát của cái nghèo hòa trộn với vị ngọt ngào khi khám phá ra những điều khiến cuộc đời này đáng sống”
“Trái tim chúng ta cần phải đủ lớn để có chỗ cho tất cả mọi thứ chúng ta yêu thương”
“Giờ đây tôi đã thực sự biết đau đớn là gì. Đau đớn không phải là bị đánh đến bất tỉnh. Đau đớn không phải là bị một mảnh thuỷ tinh cứa rách chân phải khâu nhiều mũi ở hiệu thuốc. Đau đớn là thế này đây: toàn bộ trái tim tôi nhức nhối, và tôi phải mang nó xuống mồ.”
“Không phải giết ông ấy có nghĩa là chộp lấy khẩu súng lục của Buck Jones và bắn bùm! Không cần phải thế. Ông có thể giết một người nào đó trong trái tim ông. Không yêu người đó nữa. Và thế là một ngày nào đó người đó sẽ chết.”
“Tôi vuốt đầu nó, lòng trào dâng xúc động, và lần đầu tiên tôi cảm nhận được rằng đầu nó thật mượt và rằng ngay cả loài dơi cũng thích sự ân cần.”
Sau khi đọc xong Cây Cam Ngọt Của Tôi, Thạch Nam Thư Quán có một mong ước rằng mọi trẻ em trên vũ trụ này đều được sống hạnh phúc. Cây cam ngọt có thể là một tấm gương mà những người làm cha mẹ nhìn vào và soi xét lại bản thân.
Có những người bước đến, họ lấp đầy hạnh phúc vào từng vết nứt trong tim, khiến chúng được an ủi và chữa lành. Nhưng rồi họ lại ra đi, làm tan vỡ trái tim người ở lại….
Câu chuyện bắt đầu bằng sự vui vẻ, nghịch ngợm của một cậu bé mang tên Zezé và kết thúc là một nỗi đau tột cùng khi mất đi hai người bạn quý giá nhất đời mình.
Khi đọc cuốn tiểu thuyết này, các bạn hẳn sẽ nhiều lần đau xót vì thương cảm cho cậu bé chỉ mới 5 tuổi với một tuổi thơ nhiều rạn vỡ. Nhưng các bạn cũng sẽ mỉm cười và cảm thấy yêu thương sự sống từ trong sâu thẳm tim mình. Bởi trong suốt cuốn tiểu thuyết, người với người đối xử với nhau vẫn rất đỗi dịu dàng, yêu thương và trìu mến. Cho đến khi khép lại cuốn sách, thì trái tim chúng ta lại thổn thức với một nỗi buồn vương vấn, buồn cho sự mất mát từ những yêu thương và buồn cho sự trưởng thành từ những nỗi đau, sự trưởng thành quá sớm mà không ai mong muốn…
Một cuốn tự truyện đầy cảm động, tuy đau đớn nhưng vẫn ngập tràn tình yêu thương!!!
Phân nửa số bài review trên các group đọc sách đều đánh giá Cây cam ngọt của tôi – José Mauro de Vasconcelos là cuốn sách nhất định phải đọc một lần trong đời, thậm chí luôn nằm trong top những cuốn sách được highly recommend khi có người hỏi gợi ý sách. Liệu cuốn sách có thực sự tuyệt vời như những lời khen dành cho nó hay không? Và nó có xứng đáng với được xếp vào danh sách những cuốn sách nhất định phải đọc không? Theo mình là không.
Mình công nhận tác giả José Mauro de Vasconcelos đã làm rất tốt việc lấy đi nước mắt của người đọc bằng cách khơi gợi lên sự u ám và chát chúa của cái nghèo trong con xóm nhỏ ngoại ô, sự thương cảm cho số phận bất hạnh của cậu bé Zezé hồn nhiên vô tư lự. Giọng kể tản mát, nhẹ nhàng giúp độc giả dễ dàng tiếp cận với tác phẩm.
Nhưng ngoài việc khơi gợi ở độc giả lòng thương xót cho nhân vật, Cây cam ngọt của tôi không làm được gì hơn thế. Nửa đầu cuốn sách có cốt truyện rời rạc, không có sự ăn nhập, khiến mình cảm tưởng như những dòng nhật ký ngây ngô của một đứa trẻ, nhưng lại được kể bằng giọng văn của một người từng trải qua những nghiệt ngã của cuộc đời, nên không hề có sự hồn nhiên con trẻ theo đúng nghĩa. Trong những phân đoạn cuối cùng khi ánh sáng hy vọng vụt mất khỏi tay Zezé, mình đã thất vọng khi tác giả không đào sâu hơn vào tâm lý nhân vật, khắc hoạ chi tiết hơn sự đau đớn, mất mát lẫn bất lực của Zezé. Kết thúc quá đỗi đột ngột đem lại cho mình cảm giác chưng hửng, khiến câu chuyện trở nên nhạt nhẽo đi thay vì “ám ảnh” như những gì được review. José Mauro de Vasconcelos đã mô tả tâm lý nhân vật rất ổn trong nửa đầu và giữa cuốn sách, nhưng đến cao trào thì lại bộc lộ sự cạn kiệt cả về cảm xúc lẫn câu từ.
Không chỉ vậy, mình đã kỳ vọng nhiều hơn vào tính nghệ thuật của tác phẩm văn học được coi là kinh điển của một quốc gia. Nhưng mình không tìm thấy được sự đẹp đẽ của ngôn từ phong phú, những ẩn dụ, tầng tầng lớp lớp nghĩa đen nghĩa bóng đan xen và bao phủ trong đó.
Vậy mình có recommend mọi người đọc Cây cam ngọt của tôi không? Mình có. Mình khuyên mọi người đọc cuốn sách này để cảm nhận cái nghèo chua chát trong bối cảnh những năm 20 của Brazil, sự khắc nghiệt trong số phận của nhân vật Zezé, để thấy trân trọng hơn với những gì mình đang có. Nhưng điều đó không có nghĩa cuốn sách này được tôn lên đến mức thành tác phẩm đáng phải đọc một lần trong đời. Bởi tính nghệ thuật, sự sâu sắc khiến người đọc muốn khai phá và gợi mở trong tầng tầng lớp nghĩa của cuốn sách này chưa đủ.
Cây cam ngọt của tôi xứng đáng với vị trí một cuốn sách đọc để chữa lành và bồi đắp tình yêu thương, nhưng chưa phải là một tác phẩm văn học nghệ thuật đúng nghĩa.